Cadimi là gì? Đặc điểm, Tác hại Sức khỏe và Ô nhiễm Môi trường

Cadimi là kim loại nặng độc hại, tích lũy lâu dài trong cơ thể, có thể gây tổn thương thận, xương, phổi và ô nhiễm môi trường. Tìm hiểu chi tiết về nguồn gốc, tác hại, ứng dụng và cách phòng tránh ô nhiễm cadimi.

1. Cadimi là gì? Đặc điểm và Nguồn gốc

Cadimi (ký hiệu hóa học Cd) là một nguyên tố kim loại nặng, màu trắng xanh bạc, mềm và dễ uốn. Trong tự nhiên, cadimi thường xuất hiện dưới dạng tạp chất trong các quặng kẽm, chì, đồng. Phần lớn cadimi thương mại được tách ra từ quá trình luyện quặng kẽm.

• Tính chất hóa học: Cadimi có nhiệt độ nóng chảy thấp (321°C), dễ tạo hợp chất với lưu huỳnh, clo và các nguyên tố khác.
• Nguồn gốc: Cadimi được nhà hóa học Friedrich Stromeyer phát hiện năm 1817 tại Đức. Tên gọi “cadmium” bắt nguồn từ tiếng Latinh “cadmia” (quặng kẽm cổ đại).
• Vai trò sinh học: Cadimi không có vai trò cần thiết cho sinh vật mà ngược lại, đây là kim loại rất độc ngay cả ở nồng độ thấp.

Ảnh mô tả nguyên tố Cadmi trong bản tuần hoàn hóa học (Nguồn: sưu tầm)

2. Tác hại của Cadimi đối với sức khỏe

Cadimi là chất độc tích lũy sinh học, chủ yếu tập trung ở thận, gan, xương và phổi. Thời gian bán thải của cadimi trong cơ thể rất dài (10–30 năm), khiến nguy cơ ngộ độc mạn tính tăng cao.

2.1. Ảnh hưởng đến thận

• Cadimi tích tụ gây tổn thương mô thận, dẫn đến tiểu đạm (protein niệu) và có thể gây suy thận không hồi phục.

2.2. Ảnh hưởng đến hệ xương

• Cản trở chuyển hóa canxi và vitamin D, gây loãng xương, xương mềm và dễ gãy.
• Bệnh Itai-itai ở Nhật Bản là ví dụ điển hình về ngộ độc cadimi qua thực phẩm, gây đau nhức xương và suy thận.

2.3. Ảnh hưởng đến hệ hô hấp

• Hít phải bụi hoặc khói cadimi (trong công nghiệp, hàn, luyện kim) có thể gây viêm phổi, phù phổi cấp và tăng nguy cơ ung thư phổi.

2.4. Ảnh hưởng đến các hệ cơ quan khác

• Cadimi có thể gây tăng huyết áp, ảnh hưởng đến hệ sinh sản, thần kinh và hệ miễn dịch.
• Được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) xếp vào nhóm chất gây ung thư ở người.

2.5. Nguồn phơi nhiễm cadimi

• Thực phẩm: Nội tạng động vật, hải sản (sò, ốc, trai), ngũ cốc, rau quả trồng trên đất nhiễm cadimi.
• Khói thuốc lá: Người hút thuốc có nồng độ cadimi trong máu cao gấp 4–5 lần người không hút.

Ảnh mô tả tác động của Cadimi đến sức khỏe con người và môi trường (Nguồn: sưu tầm)

3. Ứng dụng của Cadimi trong công nghiệp và nông nghiệp

Dù độc hại, cadimi vẫn được sử dụng trong nhiều lĩnh vực nhờ một số tính chất đặc biệt:

3.1. Mạ kim loại và hợp kim chống ăn mòn

• Cadimi được dùng để mạ điện lên sắt thép, đặc biệt trong ngành hàng không, hàng hải nhờ khả năng chống gỉ vượt trội.

3.2. Pin sạc nickel-cadimi (Ni-Cd)

• Pin Ni-Cd từng phổ biến trong các thiết bị điện cầm tay, dụng cụ điện, đèn khẩn cấp nhờ độ bền cao. Tuy nhiên, do độc tính, loại pin này đã bị hạn chế sử dụng ở nhiều nước.

Ảnh mô tả Cadimi ứng dụng trong công nghiệp pin (Nguồn: Sưu tầm)

3.3. Sắc tố và chất màu

• Cadimi sunfua (CdS) được dùng làm bột màu vàng, cam, đỏ trong sơn, nhựa và gốm sứ nhờ màu sắc rực rỡ và bền màu.

3.4. Hợp kim đặc biệt và các ứng dụng khác

• Dùng trong hợp kim hàn điện tử, hợp kim bảo vệ quá tải, pin mặt trời cadimi telluride (CdTe), thanh điều khiển lò phản ứng hạt nhân.

Ảnh mô tả cho Cadimi ứng dụng làm sắc tố và chất màu trong công nghiệp (Nguồn: Sưu tầm)

3.5. Trong nông nghiệp

• Cadimi không có vai trò dinh dưỡng nhưng có thể xâm nhập vào đất qua phân bón phosphate (Phân Lân) chứa tạp chất cadimi. Quặng photphat dùng sản xuất phân Lân thường chứa một lượng cadimi tự nhiên. Khi sản xuất phân DAP, supe Lân hay NPK, cadimi không bị loại bỏ hoàn toàn mà đi vào sản phẩm phân bón. Việc bón phân chứa cadimi lâu ngày làm tích lũy kim loại này trong đất, từ đó cây trồng hấp thụ vào nông sản. Đây là con đường chính khiến cadimi có trong lúa gạo, rau quả trên đất canh tác lâu năm. Vì vậy, nhiều nước đã đặt giới hạn cadimi trong phân bón..
• Tại Việt Nam đã quy định giới hạn cadimi trong phân bón để bảo vệ an toàn nông sản, tiêu chuẩn hiện hành quy định hàm lượng cadimi tối đa trong phân bón phosphate (Phân Lân) là 12 mg/kg.

4. Nguồn phát sinh Cadimi trong môi trường và thực phẩm

Cadimi phát tán vào môi trường chủ yếu do hoạt động của con người:

• Khai khoáng và luyện kim: Quá trình khai thác, tinh chế quặng kẽm, chì, đồng thải ra cadimi qua nước thải, khí thải.
• Sản xuất công nghiệp: Nhà máy sản xuất pin, mạ điện, hợp kim, sắc tố cadimi thải ra môi trường nếu không kiểm soát tốt.
• Đốt nhiên liệu hóa thạch và chất thải: Đốt than đá, rác thải công nghiệp giải phóng cadimi vào không khí và đất.
• Nông nghiệp: Phân bón phosphate (Phân Lân) và bùn thải sinh học chứa cadimi tích tụ trong đất, cây trồng hấp thụ.
• Chuỗi thực phẩm: Cadimi tích lũy sinh học trong rau, ngũ cốc, hải sản, nội tạng động vật.

5. Tình hình ô nhiễm Cadimi tại Việt Nam và quốc tế

• Nhật Bản: Bệnh Itai-itai ở tỉnh Toyama do ăn gạo nhiễm cadimi từ nước thải mỏ, gây đau nhức xương, gãy xương và suy thận.
• Trung Quốc: Năm 2012, sự cố tràn cadimi từ nhà máy khai khoáng ra sông Long Giang gây ô nhiễm nguồn nước nghiêm trọng.
• Việt Nam: Đã có quy định kiểm soát hàm lượng cadimi trong phân bón nhập khẩu, ngăn chặn các lô phân bón vượt chuẩn để bảo vệ môi trường và sức khỏe cộng đồng.

6. Cadimi trong thực phẩm

Bộ Y tế Việt Nam đã ban hành Quy chuẩn kỹ thuật QCVN 8-2:2011/BYT quy định giới hạn tối đa kim loại nặng trong thực phẩm. Theo đó, hàm lượng cadimi được giới hạn rất nghiêm ngặt tùy theo loại thực phẩm . Ví dụ, gạo trắng giới hạn cadimi tối đa 0,4 mg/kg, lúa mì 0,2 mg/kg, rau ăn lá 0,2 mg/kg, các loại rau củ khác 0,05–0,1 mg/kg, thịt heo/gà/bò 0,05 mg/kg, nhưng gan động vật cho phép tới 0,5 mg/kg và thận động vật 1,0 mg/kg (vì nội tạng thường tích lũy kim loại nặng). Đối với hải sản, cá nói chung giới hạn 0,05–0,1 mg/kg thịt; riêng hải sản vỏ cứng hai mảnh vỏ (nghêu, sò, hàu) cho phép đến 2,0 mg/kg và giáp xác 0,5 mg/kg do đặc thù tích lũy cao. Nước mắm, nước tương giới hạn 1,0 mg/L, và nước uống đóng chai là 0,003 mg/L. Những quy định này hài hòa phần lớn với tiêu chuẩn Codex quốc tế và EU, nhằm kiểm soát chặt chẽ lượng cadimi trong khẩu phần ăn. (Nguồn theo: congbochatluongsanpham.comcongbochatluongsanpham.com)

Ảnh mô tả quy định giới hạn tối đa kim loại nặng trong thực phẩm tại Việt Nam (Nguồn: Sưu tầm)

7.  Cách phòng tránh và kiểm soát ô nhiễm Cadimi

• Kiểm soát nguồn thải: Xử lý nước thải, khí thải công nghiệp trước khi xả ra môi trường.
• Giám sát thực phẩm: Tăng cường kiểm tra hàm lượng cadimi trong nông sản, hải sản, thực phẩm chế biến.
• Giới hạn cadimi trong phân bón: Tuân thủ quy định về hàm lượng cadimi trong phân bón khoáng.
• Tái chế và xử lý chất thải: Thu gom, tái chế pin Ni-Cd, thiết bị điện tử cũ đúng quy trình để giảm phát thải cadimi.
• Nâng cao nhận thức cộng đồng: Truyền thông về nguy cơ sức khỏe từ cadimi, khuyến khích không hút thuốc lá.

Kết luận

Cadimi là kim loại nặng độc hại, có thể gây ra nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng và ô nhiễm môi trường nếu không được kiểm soát chặt chẽ. Việc sử dụng cadimi trong công nghiệp cần được giám sát nghiêm ngặt, đồng thời tăng cường tái chế, xử lý chất thải và kiểm tra thực phẩm để bảo vệ sức khỏe cộng đồng và môi trường sống.

Câu hỏi thường gặp về cadimi (FAQ)

1. Cadimi có trong thực phẩm nào nhiều nhất?
Nội tạng động vật (gan, thận), hải sản (sò, ốc, trai), rau củ trồng trên đất nhiễm cadimi.

2. Làm sao để hạn chế phơi nhiễm cadimi?
Ăn đa dạng thực phẩm, tránh ăn nội tạng động vật thường xuyên, không hút thuốc lá và sử dụng phân bón, thực phẩm rõ nguồn gốc.

3. Cadimi có gây ung thư không?
Có. Cadimi được WHO xếp vào nhóm chất gây ung thư cho người, đặc biệt qua đường hô hấp.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------

📢 ĐẶT HÀNG NGAY HÔM NAY – CHĂM CÂY KHỎE, TRÁI ĐẸP, TRÚNG MÙA! 📢
🚚 Giao hàng toàn quốc – Tư vấn tận tâm trọn đời!

☺️👉Để sử dụng sản phẩm một cách hiệu quả nhất, Quý khách hàng có thể quay  vườn cây trồng hoặc chụp hình 📷🎥 và gửi về số Hotline của Công ty CP ĐT Nông Nghiệp Xanh Germany – GEGA: ☎ 0938 19 66 19, kỹ sư nông nghiệp của GEGA sẽ tư vấn và hướng dẫn sử dụng theo tình hình thực tế dựa trên nguyên tắc 4 đúng: đúng thuốc, đúng lúc, đúng liều lượng, đúng cách để mang lại hiệu quả cao nhất. Kính chúc Quý khách hàng sức khỏe, mùa màng bội thu.☺️

🌱🌱🌱 GEGA – Hơn cả sự mong đợi! 😍😍😍

Các sản phẩm phân bón đang được bán chính hãng tại Công ty CP ĐT Nông Nghiệp Xanh Germany – GEGA 

Địa chỉ: 26 Đường 17A, Bình Hưng Hòa, Bình Tân, HCM

☎ Hotline: 0938 19 66 19

🖥Website: https://www.nongnghiepxanhgega.com/